Każdy podejrzany, czyli osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ma swoje prawa. Z jakich uprawnień może skorzystać podejrzany, który popełnił konkretny czyn zabroniony?
Zgodnie z art. 71 § 1 Kodeksu postępowania karnego za podejrzanego uważa się osobę, co do której „wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego”.
Uprawnienia, jakie przysługują podejrzanemu są szerokie. Wśród tych wymienić można między innymi:
- Prawo do informacji o uprawnieniach i ciążących na podejrzanym obowiązkach
Każdy podejrzany ma prawo do informacji w zakresie swoich uprawnień i obowiązków. W przepisach Kodeksu postępowania karnego można znaleźć szczegółowe informacje na temat tego, o czym organy prowadzące postępowanie są zobowiązane poinformować podejrzanego.
- Prawo do składania wyjaśnień i oświadczeń procesowych
Osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa ma prawo – ale nie obowiązek – do składania wyjaśnień w danej sprawie. Co więcej, jako strona może również składać oświadczenia czy wnioski – zarówno na piśmie, jak i ustnie do protokołu.
Podejrzany nie ma też obowiązku dowodzenia swojej niewinności, nie jest zobowiązany również do tego, aby dostarczać dowody na swoją niekorzyść. W praktyce oznacza to, że może on odmówić składania wyjaśnień.
- Prawo do składania zażaleń
Podejrzany ma prawo do składania zażaleń na wszelkie postanowienia i zarządzenia czy czynności, które nie są postanowieniami ani zarządzeniami, a które naruszają jego prawa. Mowa tu między innymi o tym, że osobie podejrzanej (która nie ma prawa strony) przysługuje zażalenie choćby na postanowienie o przeprowadzeniu u niej przeszukania.
- Prawo dostępu do akt
Podejrzanemu nie można odmówić możliwości sporządzenia odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył. Jednocześnie trzeba podkreślić, że prawo to jest o tyle ograniczone, że każdorazowo niezbędna jest zgoda osoby, która prowadzi postępowanie.
- Pomoc obrońcy
Choć podejrzany nie musi mieć obrońcy, nie wyklucza to tego, że będzie się on o takiego starał. Fachowa pomoc może być mu niezbędna. Warto przy tym dodać, że przy niektórych sprawach będzie mógł on otrzymać również obrońcę z urzędu, choć wówczas będzie musiał wykazać, że nie stać go na opłacenie obrońcy z własnych środków.
- Prawo do zapoznania się z opinią biegłego
Jeżeli w sprawie dopuszczono dowód z opinii, to podejrzany ma prawo do zapoznania się z opinią biegłego i tym samym może wziąć udział w jego przesłuchaniu. Jednocześnie trzeba podkreślić, że z prawa do dostępu do akt wynika również to, że ma on prawo do zapoznania się z pisemną opinią, którą wydał biegły.
Z chwilą, gdy akt oskarżenia zostaje wniesiony do sądu, podejrzany staje się oskarżonym. Wówczas może on nadal korzystać ze swoich praw, choć w innym zakresie niż podejrzany.