Kodeks postępowania cywilnego wyróżnia dwie instytucje umożliwiające poznanie opinii małoletniego dziecka w sprawie rozwodzących się rodziców. Mowa tu o przesłuchaniu dziecka i wysłuchaniu dziecka w charakterze świadka. Zgodnie z prawem świadkami w sprawie rozwodowej nie mogą być małoletni, którzy nie ukończyli 13 lat oraz dzieci stron, które nie ukończyły 17 lat.
Wysłuchanie a przesłuchanie dziecka w sprawie o rozwód
Formalne przesłuchanie dziecka w charakterze świadka obwarowane jest dokładnym przepisem, mającym bezwzględny charakter. Przepis ten jest niezależny od woli dziecka. Nie może zostać uchylony przez Sąd. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku wysłuchania zdania dziecka, co może zrobić zarówno zawodowy kurator sądowy, jak i biegli psychologowie, którzy sporządzają opinię w sprawie rozwodowej.
Rozmowa z dzieckiem w wielu sytuacjach okazuje się niezwykle pomocnym instrumentem umożliwiającym powstanie opinii, w której psychologowie formułują kluczowe dla przyszłości dziecka wnioski. Badaniem tym najczęściej zajmuje się Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych, a opinia obejmuje odpowiedzi na najważniejsze pytania stawiane przez Sąd, tj. z którym rodzicem dziecko jest bardziej związane, którego z rodziców postrzega jako opiekuna.
Wysłuchanie dziecka przez Sąd
Wysłuchanie małoletniego jest ograniczone rozwojem umysłowym, stanem zdrowia i stopniem dojrzałości dziecka. Sąd wysłucha małoletniego wyłącznie wtedy, gdy jego stan rozwoju będzie na to pozwalał, przy czym zawsze w takich wypadkach kieruje się dobrem dziecka. Wysłuchanie małoletniego odbywa się w warunkach, w których dziecko czuje się bezpiecznie i może otworzyć się przed rozmówcą. Zwykle ma ono miejsce poza salą posiedzeń sądowych. Mowa tu o specjalnych pomieszczeniach spełniających wymogi techniczne i formalne, które zapewniają dyskrecję, a dodatkowo umożliwiają nagranie rozmowy jako dowodu dla Sądu. Wysłuchanie dziecka pozwala Sądowi wziąć pod uwagę rozsądne życzenia małoletniego. Zaletą instytucji coraz częściej praktykowanej w polskich sądach jest to, że Sąd decyduje o losie dziecka z jego udziałem.