Poprzez darowiznę darczyńca dokonuje przeniesienia rzeczy lub praw na obdarowanego. Darowizna ma miejsce zwykle w przypadku szczególnej więzi, która łączy darczyńcę z osobą obdarowaną. Przepisy kodeksu cywilnego z uwagi na więź i nieodpłatny charakter darowizny przewidują kilka przypadków, gdy możliwe jest odwołanie darowizny w formie pisemnego oświadczenia darczyńcy.
Kiedy możliwe jest odwołanie darowizny?
Najpowszechniejszym powodem odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego względem darczyńcy. Rażącą niewdzięczność musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy czy szkody majątkowej. O istnieniu bądź nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują w każdym przypadku okoliczności rozpoznawanej sprawy.
Do rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy dochodzi, gdy obdarowany dopuści się zniewagi, pobicia czy kradzieży lub w sposób ciężki zaniedbuje wobec niego rodzinne obowiązki. Odwołanie darowizny ma też miejsce wtedy, gdy powyższych zachowań obdarowany dopuści się względem osób bliskich darczyńcy.
Odwołanie darowizny jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy od dnia rażącej niewdzięczności obdarowanego nie upłynął rok, a darczyńca nie przebaczył obdarowanemu rażącej niewdzięczności.
Do odwołania darowizny z uwagi na rażącą niewdzięczność obdarowanego może dojść niezależnie od tego, czy umowa darowizny została wykonana, czy też nie.
Darowiznę może odwołać darczyńca, a w przypadku jego śmierci również spadkobiercy darczyńcy.
Odwołanie darowizny niewykonanej
Odwołanie darowizny niewykonanej ma miejsce wtedy, gdy darczyńca i obdarowany doszli do porozumienia co do przedmiotu umowy darowizny, ale darczyńca nie przekazał go obdarowanemu. Darowiznę niewykonaną darczyńca może odwołać, gdy po zawarciu umowy jednak przed jej wykonaniem, sytuacja majątkowa darczyńcy uległa znacznemu pogorszeniu. Pogorszenie musi być znaczące – wykonanie darowizny musi pociągać za sobą znaczący uszczerbek dla darczyńcy, który wykonując darowiznę, straciłby możliwość właściwego zaspokojenia swoich uzasadnionych potrzeb lub zaspokojenie uzasadnionych potrzeb osób, wobec których darczyńca jest zobowiązany do świadczenia alimentów.
Odwołanie darowizny wykonanej
Do odwołania darowizny niewykonanej może dojść w krótkim okresie pomiędzy zawarciem a niewykonaniem umowy. Odwołanie darowizny wykonanej może mieć miejsce wiele miesięcy, a nawet lat po zawarciu umowy, przy czym należy pamiętać, że darczyńca jest ograniczony terminem – darowizna nie może zostać odwołana po upływie roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Skutki odwołania darowizny
Darowiznę można odwołać, składając obdarowanemu oświadczenie na piśmie. Odwołanie darowizny najlepiej złożyć w formie pisemnej, ponieważ jej brak utrudnia darczyńcy udowadnianie pewnych kwestii przed sądem.
W przypadku darowizny, którą jest rzecz ruchoma, na skutek odwołania darowizny dochodzi do powrotnego przejścia własności tej rzeczy na darczyńcę. Obdarowany zobowiązany jest do wydania rzeczy ruchomej darczyńcy. Darczyńca ma prawo dochodzić do wydania przedmiotu również na drodze sądowej.
W przypadku odwołania darowizny nieruchomości, obdarowany ma obowiązek dokonania czynności prawnej przenoszącej własność nieruchomości z powrotem na darczyńcę, czyli zawarcia umowy w formie aktu notarialnego.