Rodzice, którzy rozważają adopcję dziecka, muszą spełnić szereg formalności i jednocześnie przygotować się do powiększenia rodziny. Procedura adopcyjna jest długa i żmudna, jednak ma to swój cel: ograniczenie ryzyka pojawienia się problemów w przyszłości.
Adopcja to termin potoczny. W prawie funkcjonuje pojęcie „przysposobienie”. Jest to instytucja z zakresu prawa rodzinnego, której zadanie polega na stworzeniu dziecku takich samych skutków w sferze prawnej jak w przypadku naturalnego pokrewieństwa. Zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przysposobić można osobę małoletnią, czyli taką, która nie ukończyła 18 lat. Z punktu widzenia osób zainteresowanych adopcją istotne powinno być to, że wymaganie małoletniości musi być spełnione tylko w dniu złożenia wniosku o przysposobienie. W praktyce zatem w dniu orzekania o przysposobieniu czy w dniu uprawomocnienia się wyroku osoba adoptowana może być już pełnoletnia.
Sytuacja wygląda inaczej, jeżeli adoptowane dziecko ukończyło 13 lat. Wówczas konieczna jest jego zgoda. W przypadku dzieci, które nie ukończyły 13. roku życia, ale rozumieją znaczenie instytucji adopcji, konieczne może być ich wysłuchanie. Jak wygląda procedura adopcyjna? O czym powinny pamiętać osoby zainteresowane adopcją?
Kto może adoptować dziecko?
Szczegółowych informacji o przysposobieniu należy szukać w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zgodnie z art. 114 § 1 „Przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego”. Jednocześnie między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku. Jaka? Przyjmuje się, że osoby chcące adoptować dziecko nie powinny mieć więcej niż 40 lat, tak by relacje wiekowe pozwoliły na nawiązanie więzi z dzieckiem i jednocześnie były zbliżone do tych w rodzinach naturalnych.
Ci, którzy chcą adoptować dziecko, muszą spełnić pewne warunki: być pełnoletni, zapewnić mu odpowiednie warunki mieszkaniowe, mieć stały dochód i być dyspozycyjni. Istotny jest też ich stan zdrowia – muszą być zdrowi zarówno fizycznie, jak i psychicznie.
Rozmowa wstępna w ośrodku adopcyjnym
Pary, które spełniają wymienione warunki, powinny umówić się na rozmowę wstępną w wybranym lub najbliższym ośrodku adopcyjnym. Tam poznają szczegółowe warunki adopcji, otrzymają również informacje o dokumentach, jakie trzeba dostarczyć. Należą do nich m.in. życiorysy, akt małżeństwa, zaświadczenie o stanie zdrowia i zaświadczenie np. o zarobkach lub dokument obrazujący sytuację materialną.
Kolejny etap to spotkanie z psychologiem. Specjalista stwierdza, czy zainteresowana para jest w stanie stworzyć dziecku warunki do prawidłowego rozwoju. Konieczne będzie wypełnienie szeregu testów i odbycie długich rozmów. Nie obejdzie się również bez wizyty w domu potencjalnych rodziców (by ocenić, czy mają warunki do przyjęcia dziecka).
Jak wygląda proces adopcyjny?
Następnie komisja kwalifikacyjna wydaje opinię o rodzicach. W zależności od tego, na jaki ośrodek adopcyjny się zdecydowali, w skład komisji mogą wchodzić różne osoby. Najczęściej są to: pracownicy ośrodka adopcyjnego, psycholog, lekarz, prawnik i duchowny (tylko w przypadku ośrodków wyznaniowych). Jeżeli opinia jest pozytywna, rodzicom zostaje przedstawione dziecko. W pierwszej kolejności otrzymują oni jego dokumenty, następnie spotykają się z nim osobiście. Warto wiedzieć, że okres adopcyjny trwa najczęściej 9 miesięcy, czyli tyle, ile ciąża. Dzięki temu przyszli rodzice mogą się przygotować na przyjęcie nowego członka rodziny.
W budowaniu więzi istotne są też comiesięczne spotkania, podczas których rodzice mogą lepiej zrozumieć dziecko i poznać jego potrzeby. Jeżeli na tym etapie osoby zainteresowane potwierdzą chęć adoptowania przedstawionego im dziecka, sąd wydaje zgodę na zmianę miejsca jego pobytu.
Adopcja – sprawa w sądzie rodzinnym
Kolejnym punktem adopcji jest złożenie do sądu rodzinnego wniosku o adopcję. W tym czasie kurator sądowy i pracownicy placówki adopcyjnej odwiedzają dziecko w miejscu zamieszkania. Sprawdzają, czy rodzice rzeczywiście radzą sobie z wychowaniem i opieką. Sama sprawa w sądzie trwa stosunkowo krótko. Po orzeczeniu zgody na adopcję rodzice czekają trzy tygodnie na uprawomocnienie się postanowienia. Wówczas pozostaje załatwienie formalności w urzędzie stanu cywilnego – rodzice otrzymują nowy odpis aktu urodzenia dziecka z ich nazwiskiem.
Przysposobienie – pełne czy niepełne?
Osoby zainteresowane przysposobieniem powinny mieć świadomość, że w polskim prawie rozróżnia się przysposobienie pełne i niepełne. W pierwszym przypadku stosunek między przysposabiającym a przysposobionym jest taki jak między rodzicami a dziećmi. W praktyce oznacza to, że adoptowany zyskuje prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposobionego. Jednocześnie ustają jego prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa względem dotychczasowych krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych wobec niego. Skutki takiej adopcji rozciągają się także na zstępnych (dzieci, wnuki) adoptowanego.
Inne skutki ma przysposobienie niepełne. Na żądanie przysposabiającego i jednocześnie za zgodą osób, których zgoda do adopcji jest niezbędna, sąd opiekuńczy orzeka, że skutki adopcji polegać będą wyłącznie na powstaniu stosunku między adoptującym a adoptowanym. W pozostałym zakresie wszystkie dotychczasowe więzi pokrewieństwa zostają utrzymane.
Wykaz ośrodków adopcyjnych w województwie małopolskim:
Małopolski Ośrodek Adopcyjny w Nowym Sączu
ul. Podhalańska 18, 33-300 Nowy Sącz
tel.: (18) 443 83 53, 262 16 67
adres mailowy: moanowysacz@rops.krakow.pl
Stowarzyszenie Rodzin Adopcyjnych i Zastępczych „Pro Familia”
os. Zielone 1, 31-968 Kraków
tel./fax: (12) 642 12 16
adres mailowy: osrodek@profamilia.pl
Towarzystwo Jezusowe Prowincja Polski Południowej
Ośrodek Adopcyjny „Dzieło Pomocy Dzieciom”
ul. Rajska 10, 31-124 Kraków
tel.: (12) 631 03 00; fax: (12) 631 03 02
adres mailowy: rajska10@dpd.pl
Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział Miejski Krakowski
ul. Lenartowicza 14, 31-138 Kraków
tel./fax: (12) 632 11 71
adres mailowy: adopcja@oatpd.pl
Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Oddział Miejski Krakowski w Tarnowie
ul. Rynek 9, 33-100 Tarnów
tel.: (14) 622 02 67
adres mailowy: adopcja.tarnow@oatpd.pl