W orzeczeniu rozwodowym sąd zamieszcza także informację o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi małżonków. Komu może zostać powierzona opieka nad potomstwem po rozwodzie? Kto jest zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci?
Zgodnie z obowiązującym prawem, dziecko zawsze pozostaje pod władzą rodzicielską aż do pełnoletności. Oznacza to, że w orzeczeniu rozwodowym sąd musi zdecydować o tym, czy i w jakim zakresie rodzice będą wykonywali władzę rodzicielską. W praktyce są trzy możliwości. Otóż, sąd może:
- powierzyć jej wykonywanie obojgu rodzicom,
- powierzyć jej wykonywanie tylko jednemu z rodziców i tym samym ograniczyć ją drugiemu do określonych praw i obowiązków względem potomka,
- pozbawić, ograniczyć lub zawiesić władzę rodzicielską małżonka lub małżonków nad małoletnim.
W każdym przypadku pod uwagę sąd bierze relacje rodziców z dzieckiem, jak również ich wzajemne stosunki. Dzięki temu orzeczenie nie naraża interesów dziecka (?).
Kiedy powierza się władzę rodzicielską obojgu rodzicom?
Aby rodzicie wspólnie mogli wykonywać władzę rodzicielską, niezbędne jest wykazanie, że pozostają oni w dobrych stosunkach i oboje są silnie związani z dzieckiem. Jest to o tyle istotne, że po rozwodzie będą musieli podzielić się obowiązkami tak, aby wspólnie zapewnić dobro dziecku. Inaczej mówiąc, przy takim orzeczeniu każdy z nich zachowuje zarówno swoje prawa, jak i obowiązki wobec potomka.
Przy orzeczeniu władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom często pojawia się problem z ustaleniem miejsca zamieszkania dziecka. Bez względu na to, czy przebywa ono na przemian u każdego z rodziców, może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Przyjmuje się, że w takim przypadku miejscem zamieszkania dziecka jest to, w którym przebywa ono na stałe. Z drugiej strony, zgodnie z art. 27 Kodeksu cywilnego, jeżeli nieletni nie bywa na stałe u żadnego z rodziców, to sąd orzeka o jego miejscu zamieszkania.
Władza rodzicielska powierzona jednemu z rodziców
Sytuacja, w której sąd powierza władzę rodzicielską jednemu z rodziców z „ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka” (art. 107 § 2 Kodeks rodzinny i opiekuńczy) jest w praktyce najczęściej spotykają sytuacją. W takim przypadku sąd zawsze określa szczegółowo zakres obowiązków i uprawnień rodzica, któremu ograniczono prawa. Przykładowo może on współdecydować w sprawach dotyczących wybrania szkoły, wydania paszportu czy też miejsca zamieszkania dziecka. Z punktu widzenia małżonków ważne jest też, że przy wyborze rodzica, któremu powierzona zostanie pełnia władzy rodzicielskiej, sąd ma na względzie dobro dziecka. Oznacza to, że decydującymi czynnikami są głównie więzi uczuciowe rodzica z dzieckiem.
Kiedy pozbawienie, ograniczenie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej?
Ostatnią z możliwości jest pozbawienie, ograniczenie lub zawieszenie władzy rodzicielskiej nad małoletnim jednego lub obojga rodziców. Pozbawienie praw rodzicielskich – zgodnie z art. 111 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – ma miejsce wówczas, gdy istnieje trwała przeszkoda (na przykład skazanie rodzica na długoletnią karę pozbawienia wolności) lub rodzic (rodzice) zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej również wiąże się z niewłaściwym wykonywaniem obowiązku rodzica (rodziców) względem małoletniego, czyli wówczas, gdy jego dobro jest zagrożone. W takim przypadku sąd może między innymi zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, może również określić zakres czynności, jakie nie mogą być wykonywane przez rodziców bez pozwolenia sądu.
Na podstawie art. 110 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd może również zdecydować o zawieszeniu władzy rodzicielskiej. Taką decyzję podejmuje się wyłącznie w razie przemijającej przeszkody (na przykład skazanie rodzica na karę pozbawienia wolności).