Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary została przewidziana w Kodeksie karnym, zaś jej zastosowanie polega na wymierzeniu przez sąd kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo kary łagodniejszego rodzaju. Kto i kiedy może skorzystać z tej możliwości?
Nadzwyczajne złagodzenie kary nie jest możliwe w każdej sytuacji. Z punktu widzenia wszystkich osób zainteresowanych istotna powinna być informacja, że sąd nie może zastosować tej instytucji wobec każdego oskarżonego – szczegółowa regulacja w tym zakresie znajduje się w art. 60 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary tylko w sytuacjach, które przewidziane zostały w ustawie i w stosunku do osób młodocianych. W ostatnim przypadku sięgnięcie po tę instytucję powinno być usprawiedliwione względami wychowawczymi.
Kiedy sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary?
Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Te mają miejsce wówczas, gdy nawet najniższa kara przewidziana za konkretne przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa. W szczególności jednak, zgodnie z Kodeksem karnym, nadzwyczajne złagodzenie kary stosuje się wówczas, gdy:
- pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda zaś została naprawiona (albo pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody),
- sprawca czynił starania o naprawienie szkody lub o jej zapobieżenie,
- sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem.
Często sprawcy przestępstwa, którzy chcą, aby sąd zastosował nadzwyczajne złagodzenie kary lub warunkowe zawieszenie jej wykonania, rozpoczynają współpracę z organami powołanymi do ścigania przestępstw. Udzielając informacji na temat osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa czy istotnych okoliczności i jego popełnienia, mogą oni liczyć na mniej dotkliwą karę.
Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary może być zastosowana również na wniosek prokuratora. W takiej sytuacji możliwe jest nawet jej warunkowe zawieszenie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który – niezależnie od złożonych wyjaśnień w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania przestępstwo zagrożone karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.
Jaka kara?
Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary, jak wspomniano powyżej, polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia. Inną możliwością jest zastosowanie przez sąd kary łagodniejszego rodzaju. Wówczas też dostosowuje się on do następujących zasad:
- jeżeli czyn stanowi zbrodnię zagrożoną co najmniej karą 25 lat pozbawienia wolności, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą niż 8 lat,
- jeżeli czyn stanowi inną zbrodnię, sąd wymierza karę pozbawienia wolności nie niższą od jednej trzeciej dolnej granicy ustawowego zagrożenia,
- jeżeli czyn stanowi występek, przy czym dolną granica ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności nie niższa od roku, sąd wymierza grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności,
- jeżeli czy stanowi występek, przy czym dolną granicą ustawowego zagrożenia jest kara pozbawienia wolności niższa od roku, sąd wymierza grzywnę albo karę ograniczenia wolności.