Odpowiedź na pytanie zawarte w temacie jest pozytywna – dziecko może być świadkiem w sądzie. Warto jednak wiedzieć, że w takiej sytuacji konieczne jest zapewnienie mu odpowiednich warunków.
Wystąpienie w charakterze świadka to dla wielu dorosłych źródło stresu. Powszechnie przyjęło się, że świadkiem jest osoba dorosła. Nie jest to jednak cała prawda, gdyż również dziecko może nim być. W takim przypadku stres może wywoływać u niego konieczność odpowiadania na pytania osób nieznanych czy publiczne wystąpienie na środku sali sądowej (przy specjalnej barierce). Zasadniczo konieczne jest też złożenie przyrzeczenia. Z tego względu niektórzy specjaliści postulują, że małoletni nie powinni być świadkami w procesach. W praktyce jednak dopuszczalne jest, by dziecko zeznawało przed sądem, choć istnieje pula ograniczeń. Rodzice powinni też zadbać o psychiczne przygotowanie swojej pociechy do wystąpienia.
W procesie cywilnym
Dziecko może być świadkiem w sprawach cywilnych. Ograniczeniem są tu jednak sprawy małżeńskie. Co więcej, dzieci, które nie ukończyły 13. roku życia nie mogą być przesłuchiwane w charakterze świadków. Jeszcze inna zasada dotyczy sytuacji, gdy mowa o sprawie rozwodowej. Wówczas przyjmuje się, że zeznawać nie mogą dzieci do ukończenia 17. roku życia. Ograniczenia takie nie są przypadkowe – w sprawach dotyczących własnych rodziców dziecko musi mieć świadomość tego, co mówi i jednocześnie na tyle ukształtowaną psychikę, by móc zeznawać przeciwko jednemu z rodziców. Z drugiej strony, co może być istotne z punktu widzenia choćby rozwodzących się rodziców, powyższe sytuacje dotyczą formalnego przeprowadzania dowodu z zeznań świadków. W praktyce zatem oznacza to, że w sprawach można przesłuchiwać dzieci w innym charakterze (np. informacyjnie).
Gdy sprawa dotyczy dziecka
Jak wygląda sytuacja, gdy sprawa na wokandzie dotyczy dziecka? Zasadniczo przyjmuje się, że możliwe jest wysłuchanie małoletniego w tych sprawach, które go dotyczą. Chodzi głównie o sprawy, na których rozstrzyga się o władzy rodzicielskiej czy kwestiach związanych z adopcją dziecka. Warto przy tym podkreślić, że sądy często – przed wysłuchaniem małoletniego – zasięgają informacji specjalistów na temat jego rozwoju umysłowego czy stopnia dojrzałości. W ten sposób możliwe jest zaoszczędzenie dziecku niepotrzebnego stresu związanego z koniecznością wystąpienia publicznego czy odpowiadaniem na pytania obcych mu osób.
Jak sytuacja wygląda w sprawach karnych?
Dziecko może być również świadkiem w sprawach karnych. Ograniczenie dotyczy m.in. sytuacji, gdy małoletni nie jest jedynym świadkiem i bez jego zeznań możliwe jest ustalenie stanu faktycznego. Ponadto, jeżeli dziecko w chwili przesłuchania nie ukończyło 15 lat, zaś sprawa dotyczy przestępstwa na tle seksualnym lub przeciwko rodzinie (np. o znęcanie), dziecko powinno być przesłuchane tylko raz – zwłaszcza, jeżeli jest osobą pokrzywdzoną. W innych przypadkach stosowanie takich ograniczeń nie jest konieczne.
Tak wygląda przesłuchanie
Aby zapewnić dziecku maksymalny komfort, sądy inaczej podchodzą do jego wysłuchania. Zasadniczo taka czynność odbywać powinna się poza salą posiedzeń i to z udziałem biegłego psychologa lub rodzica dziecka. W przypadku spraw karnych obecność biegłego psychologa jest obowiązkowa. W sprawach rodzinnych czy dotyczących małoletniego może okazać się, że nie zawsze będzie możliwe przebywanie z nim rodziców lub opiekunów. W takiej sytuacji powinien uczestniczyć w przesłuchaniu ktoś, komu dziecko ufa. Chodzi bowiem o to, by stworzyć atmosferę, w której dziecko będzie czuło się bezpiecznie i jednocześnie mogło wypowiadać się bez skrępowania.
Przesłuchiwanie dzieci jest zadaniem trudnym. Z tego względu pod koniec 2013 roku do sądów trafiły wytyczne mówiące, w jaki sposób należy organizować przesłuchania z udziałem dzieci. Aktualnie zasady te są już wdrożone, zaś większość sądów stara się zapewnić maksymalny komfort nieletniemu, który ma być świadkiem. Standardy, jakimi powinny kierować się sądy znaleźć można m.in. na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.
Jestem rodzicem – jak przygotować dziecko?
Gdy dziecko zostaje wezwane na świadka, rodzice często zastanawiają się, w jaki sposób przygotować je do wystąpienia. W tej kwestii najwięcej do powiedzenia mają psychologowie zwracający uwagę na to, że opiekunowie mogą pomóc dziecku w przygotowaniu się do rozmowy. Trzeba bowiem pamiętać, że zeznania dziecka mogą w zasadniczy sposób wpłynąć na bieg postępowania. Z tego względu rodzicom najczęściej zaleca się skorzystanie z pomocy specjalisty. Wsparcia szukać można też w poradniach oferujących bezpłatną pomocą psychologiczną. Starszym dzieciom, które potrafią czytać, podsunąć można też odpowiednią lekturę. Z myślą o młodych świadkach zostało wydanych przynajmniej kilka broszurek. Jedną z takich jest „Będę świadkiem w sądzie. Poradnik dla dzieci i młodzieży”.
Po rozprawie
Przesłuchanie dziecka może być dla niego dużym stresem i nowym doświadczeniem. Z tego względu warto nie tylko zadbać o to, by po rozprawie pochwalić je za to, że powiedziało sądowi prawdę, lecz także podkreślić, że nie jest ono odpowiedzialne za przyszłe postanowienie. Tu również przydać może się pomoc psychologa i rozmowa profesjonalisty z dzieckiem.