Co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. W niektórych przypadkach sąd opiekuńczy może pozbawić rodziców (lub jednego z nich) władzy rodzicielskiej, orzec o jej zawieszeniu lub ograniczyć ją. Kiedy może dojść do ostatniej sytuacji?
O zawieszeniu władzy rodzicielskiej decyduje sąd. Zgodnie z art. 110 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawieszenie władzy rodzicielskiej może mieć miejsce w razie przemijającej przeszkody w jej wykonywaniu. Warto zauważyć, że jest to jedyna przesłanka, która warunkuje możliwość zastosowania takiego środka. Co więcej, dotyczy ona sytuacji, w której rodzic nie zajmuje się dzieckiem, choć ma takie możliwości. W praktyce dotyczy to przede wszystkim takich zdarzeń, jak długotrwały wyjazd jednego z rodziców za granicę, choroba czy krótkotrwały pobyt w zakładzie karnym. Jeżeli sąd orzeknie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, to prawa i obowiązki rodzica względem dziecka są ograniczone w zakresie, jaki ustalił sąd.
Jak wygląda postępowanie o zawieszenie władzy rodzicielskiej?
Kwestie formalne przy zawieszeniu władzy rodzicielskiej dotyczą złożenia wniosku o zawieszenie władzy rodzicielskiej do sądu rodzinnego, który jest właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Taki wnieść może każdy z rodziców, zaś w postępowaniu, poza rodzicami dziecka, uczestniczy również małoletni. Jeżeli ten ukończył 13 rok życia, ma zdolność samodzielnego dokonywania czynności procesowych. W innym przypadku musi być on reprezentowany przez przedstawiciela ustawowego – rodzica lub kuratora, który zostanie ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
Sprawa o zawieszenie władzy rodzicielskiej jest rozpatrywana przez sąd w postępowaniu nieprocesowym, choć postanowienie może zapaść dopiero po przeprowadzeniu rozprawy. Warto przy tym podkreślić, że sąd może – ale nie musi – orzec o zawieszeniu władzy rodzicielskiej. W tym przypadku najważniejsze jest dobro dziecka.
Jakie są skutki zawieszenia władzy rodzicielskiej?
Podstawowym skutkiem pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu praw i obowiązków składających się na tę władzę. Jednocześnie rodzice dziecka nie tracą innych praw czy obowiązków. Oznacza to, że zachowują prawo do alimentów od dziecka, mają także prawo dziedziczenia po nim. I odwrotnie – również dziecko ma prawo do alimentów od swoich rodziców, może po nich dziedziczyć. Istotą zawieszenia władzy rodzicielskiej jest bowiem to, że rodzice nie mogą jej wykonywać do czasu ustania przeszkody.
Przywrócenie władzy rodzicielskiej?
Każdy z rodziców może starać się o uchylenie orzeczenia sądu. Wówczas ważne jest to, czy ustała przyczyna zawieszenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej. W tym celu konieczne jest złożenie stosownego wniosku – o przywrócenie władzy rodzicielskiej. Warto przy tym wiedzieć, że przywrócenie władzy rodzicielskiej nie jest obligatoryjne. Oznacza to, że sąd może uznać, że przyczyna ustała, która była powodem orzeczenia zawieszenia władzy rodzicielskiej, ale istnieje też inna i w związku z tym nie ma podstaw do zmiany decyzji.