Każda sprawa tocząca się przed sądem karnym to również koszty. W niektórych sytuacjach, gdy oskarżony nie ma środków, aby sfinansować pomoc adwokata, może skorzystać z darmowego wsparcia pełnomocnika. Kiedy można wnioskować o obrońcę z urzędu?
Obrońca z urzędu, jak zauważa pewien adwokat z Krakowa, nie przysługuje każdemu oskarżonemu. Może być on wyznaczony tylko w ściśle określonych sytuacjach. Zgodnie z art. 42 ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej: „Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu”. Trzeba zauważyć, że aktualnie wyznaczenie obrońcy z urzędu może nastąpić w sytuacji obligatoryjnej obrony lub też z uwagi na ubóstwo oskarżonego.
Obligatoryjne posiadanie obrony
Obrońca z urzędu może zostać wyznaczony wówczas, gdy mowa o obligatoryjnej obronie. W takim przypadku, jeżeli oskarżony nie jest reprezentowany przez pełnomocnika, to sąd wyznacza mu go samodzielnie. I tak, zgodnie z art. 79 Kodeksu postępowania karnego, w postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:
- jest nieletni,
- jest głuchy, niemy lub niewidomy,
- zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.
Dodatkowo, zgodnie z art. 80 obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji musi mieć oskarżony, któremu zarzucane jest popełnienie zbrodni lub gdy jest pozbawiony wolności. Inną sytuacją, w której może zostać wyznaczony obrońca z urzędu jest taka, na którą wskazuje art. 548 – jeżeli złożony był w sprawie wniosek o wznowienie postępowania a oskarżony zmarł lub zachodzą przesłanki do zawieszenia postępowania i wnioskodawca nie ma wyznaczonego obrońcy z wyboru to prezes sądu wyznacza mu go z urzędu.
Z uwagi na ubóstwo oskarżonego
Inną możliwością jest wyznaczenie obrońcy z urzędu oskarżonemu, którego nie stać na opłacenie pełnomocnika. W takim przypadku może on starać się o ustanowienie obrońcy z wyboru zgodnie z art. 78 § 1 Kodeksu postępowania karnego: „Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny”. Inaczej mówiąc, ważnym elementem jest tu wykazanie, że zarobki lub aktualna sytuacja materialna nie pozwalają oskarżonemu opłacić pomocy prawnej.