Procedura cywilna w Polsce przewiduje dwa rodzaje nakazów zapłaty. Jeden z nich dotyczy postępowania nakazowego. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a w innych przypadkach – jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Drugim rodzaj nakazu zapłaty wydawany jest w postępowaniu upominawczym.
Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym
W postępowaniu nakazowym Sąd wydaje nakaz zapłaty wyłącznie na wniosek zawarty w pozwie, jeżeli fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione. Do pozwu należy dołączyć dokument urzędowy, zaakceptowany przez dłużnika rachunek i wezwanie dłużnika do zapłaty z pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu.
Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości.
Dowodem w postępowaniu może być także umowa, dowód spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowód doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku.
Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym jako tytuł zabezpieczenia
Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Powód w oparciu o nakaz zapłaty może zabezpieczyć się na majątku pozwanego, występując do komornika sądowego z wnioskiem o zajęcie środków zgromadzonych na rachunku bankowym w celu zabezpieczenia.
Powód nie otrzyma pieniędzy od razu, a dopiero po uprawomocnieniu się nakazu zapłaty. W tym celu powód musi wszcząć egzekucję z zabezpieczonego wcześniej mienia.
Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W razie wniesienia zarzutów Sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu.
Zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
Od nakazu zapłaty pozwany może wnieść zarzuty. Jednak wniesienie zarzutów nie powoduje utraty mocy nakazu zapłaty, który został wydany w postępowaniu nakazowym. Sad w dalszej kolejności wyznacza rozprawę. Po rozpoznaniu sprawy wydaje wyrok, w którym, jeżeli zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania, sąd z urzędu postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i wydaje odpowiednie rozstrzygnięcie. W innym przypadku sąd wydaje wyrok, którym w całości lub części utrzymuje nakaz zapłaty w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu.