Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.
Prognoza kryminologiczna skazanego a warunkowe przedterminowe zwolnienie
Aby podjąć decyzję o udzieleniu skazanemu warunkowego przedterminowego zwolnienia, sąd dokonuje tzw. prognozy społeczno-kryminologicznej skazanego. Najważniejsze jest ustalenie, czy skazany będzie w stanie przestrzegać porządku prawnego. W szczególności jednak główną przesłanką zwolnienia jest ustalenie, czy skazany nie popełni ponownie nowego przestępstwa.
W zakresie oceny istotny jest też stosunek skazanego do popełnionego czynu oraz do osoby pokrzywdzonej. Do postawy skazanego zalicza się również: jego działania podjęte w czasie izolacji zmierzające do zminimalizowania skutków przestępstwa, wykonywanie pracy zarobkowej, starania o naprawę szkody, wywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego, a także próby pojednania z pokrzywdzonym.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie podejmowane jest przez sąd również po ocenie warunków osobistych skazanego. Sąd bierze w tym wypadku pod uwagę warunki środowiskowe, w jakich żyje skazany, jego sytuację materialną oraz mieszkaniową.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie a szczególnie uzasadnione wypadki
Sąd może w wyroku skazującym ustalić surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia niż te przewidziane w art. 78 przesłanki warunkowego zwolnienia. Oznaczać może to wyznaczenie dłuższych okresów niż wskazane w przepisie, po których skazany może starać się o warunkowe zwolnienie.