Od momentu zawarcia związku małżeńskiego między małżonkami powstaje wspólnota małżeńska. Obejmuje ona cały ich dorobek, czyli wynagrodzenie, nieruchomości czy ruchomości. Poza majątkiem wspólnym, każdy z małżonków może posiadać również majątek osobisty.
W dzisiejszych czasach dużo mówi się o uprawnieniach małżonków, zaś coraz częściej używanym pojęciem jest „intercyza”. Jeżeli przyszli małżonkowie nie uregulują swoich spraw przed wstąpienie w związek małżeński, powinni wiedzieć, co dokładnie kryje się pod pojęciem „ustawowy ustrój majątkowy”. Bo właśnie taki będzie ich obowiązywał i ustanie dopiero w momencie zakończenia małżeństwa. W trakcie trwania związku małżeńskiego małżonkowie go modyfikować jaka przez zawierane między sobą umów majątkowych lub podpisanie intercyzy. Ta będzie jednak obowiązywała od daty jej podpisania przez zainteresowane strony.
Wspólna odpowiedzialność
Jednym z podstawowych założeń ustawowego ustroju majątkowego jest to, że małżonkowie powinni wspólnie zarządzać zgromadzonymi przez siebie dobrami. Ponadto, ponoszą oni wspólną odpowiedzialność za wszelkie podjęte decyzje finansowe. W praktyce zatem nie mogą oni brać na siebie poważnych zobowiązań majątkowych bez zgody małżonka (np. przed podpisaniem kredytu hipotecznego przez jednego małżonka, niezbędna jest zgoda współmałżonka).
Inaczej jest wówczas, gdy przyszli małżonkowie zdecydują się na sporządzenie intercyzy, czyli umowy majątkowej. W takim przypadku samodzielnie mogą oni określić, w jaki sposób kształtować będą się ich stosunki majątkowe. Za jej pomocą uregulować można całą sferę własności majątkowych, np. spadki czy darowizny. Jednocześnie intercyza chroni również małżonka przed długami drugiego. Z tego względu najczęściej myślą o niej osoby prowadzące działalność gospodarczą, które częściej niż osoby fizyczne zaciągają zobowiązania.
Co stanowi majątek osobisty?
Skoro majątek wspólny nabywają jedynie małżonkowie, mowa o przedmiotach i prawach, które nabyli oni w czasie trwania małżeństwa. Taka definicja automatycznie wskazuje, czym jest majątek osobisty małżonków – będą to wszystkie przedmioty i prawa majątkowe, które nie zostały objęte wspólnością ustawową małżeńską i tym samym nie należą do majątku wspólnego małżonków. Warto przy tym zauważyć, że w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustawodawca wskazał, co należy zaliczyć do majątku osobistego każdego z małżonków. Zgodnie z wyliczeniem, do tego majątku należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej,
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej,
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łączonej podlegającej odrębnym przepisom,
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
- prawa uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (nie dotyczy to renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy
- zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość),
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Co z intercyzą?
Jak wspomniano powyżej, np. przyszli małżonkowie mogą zdecydować się na podpisanie intercyzy. W takiej sytuacji mogą oni nie tylko wyłączyć wspólność ustawową (ustanowić ustrój rozdzielności majątkowej), lecz także go rozszerzyć. W takiej sytuacji wspólność rozszerzona obejmować będzie przedmioty lub prawa majątkowe, które według przepisów pierwotnie zaliczane były do majątków odrębnych małżonków. Idąc tą linią rozumowania, małżonkowie mogą zdecydować się na włączenie do majątku wspólnego np. nieruchomości nabyte przed wstąpieniem w związek małżeński. To rozwiązanie może być korzystne dla małżonków, nie można jednak zapomnieć, że decydując się na taki krok powinni oni dokładnie wskazać, czego będzie dotyczyć rozszerzona wspólność majątkowa.
Gdy niezbędny jest podział…
Pytania związane z majątkiem wspólnym pojawiają się najczęściej w sytuacji, gdy małżonkowie chcą się nim podzielić (np. przy rozwodzie). Jak wspomniano wyżej, będą to wszystkie przedmioty majątkowe, które zostały nabyte w czasie trwania wspólnoty majątkowej przez jednego z małżonka lub obydwojga z nich. Do majątku wspólnego zalicza się w szczególności:
- Pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Nie ma znaczenie, z jakiego źródła pochodzą dochody (np. za pracę świadczoną na podstawie umowy o pracę czy prowadzenia działalności gospodarczej). Dodatkowo zwrócić uwagę należy na fakt, że mowa nie tylko o pensji, lecz także wszelkich dodatkach do niej, np. premiach czy wynagrodzeniu za okres urlopu wypoczynkowego.
- Dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków. Najczęściej mowa o dochodach pochodzących z tytułu wynajęcia mieszkania.
- Środki zgromadzone na rachunku otwartym lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Co w przypadku wątpliwości? W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem jest sprawdzenie, czy sporny element majątku został wyliczony jako element majątku osobistego małżonka.