Osoby skazane, wobec których kara pozbawienia wolności jest faktycznie wykonywana, mogą starać się o przerwę w jej odbywaniu. Taką możliwość dają zarówno przepisy Kodeksu karnego, jak i Kodeksu karnego wykonawczego.
Z punktu widzenia osoby skazanej i osadzonej istotnym jest, że z dobrodziejstwa instytucji przerwy w wykonaniu kary nie może skorzystać każdy. O ile część przesłanek do udzielania przerwy jest obligatoryjna i bezpośrednio wiąże się z faktem, iż sąd będzie musiał orzec o przerwie, o tyle część wlicza się do wachlarza przesłanek fakultatywnych. W przypadku tych drugich mowa o takich okolicznościach, które mogą, ale jednocześnie nie muszą być podstawą udzielenia przerwy przez sąd. W jakich sytuacjach skazany, który de facto odbywa karę pozbawienia wolności może liczyć na przerwę?
Co należy do przesłanek obligatoryjnych?
Wśród przesłanek obligatoryjnych, które są podstawą do tego, aby sąd udzielił skazanemu przerwy w wykonywaniu kary wymienić należy – zgodnie z art. 150 Kodeksu karnego wykonawczego – dwie, czyli:
- chorobę psychiczną skazanego (konieczna jest opinia co najmniej dwóch biegłych psychiatrów),
- inna ciężka choroba, która uniemożliwia wykonywanie kary pozbawienia wolności.
W przypadku „innej ciężkiej choroby” chodzi o taki stan skazanego, w którym nie jest możliwe umieszczenie go w zakładzie karnym, gdyż mogłoby to zagrozić jego życiu lub też spowodować niebezpieczeństwo dla jego zdrowia. Wówczas też, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, „wykonywanie tej kary sąd odracza do czasu ustania przeszkody”.
Inne okoliczności
O przerwę w wykonywaniu kary może ubiegać się nie tylko wyżej wymieniona grupa osób. Takie prawo ma każdy skazany, który faktycznie odbywa zasadzoną karę pozbawienia wolności. Warto jednak pamiętać, że w stosunku do pozostałej grupy skazanych, która składa wniosek, sąd nie musi orzec o przerwie.
Przesłankami, które mogą uzasadniać złożony wniosek o przerwę w odbywaniu kary pozbawienia wolności, są między innymi problemy zdrowotne, rodzinne lub osobiste skazanego. Trzeba przy tym pamiętać, że każdy wniosek zainteresowanego, uzasadniony w ten sposób, jest przed sąd rozpatrywany indywidualnie w odniesieniu do jego aktualnej sytuacji skazanego. W takim przypadku ważne jest, aby skazany przedstawił dokładnie okoliczności, które mogą być korzystne dla niego i którego mogą przyczynić się do tego, że sąd przychyli się do jego wniosku.
Czas trwania przerwy
Zgodnie z art. 151 § 3 Kodeksu karnego wykonawczego: „Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie”. Warto przy tym pamiętać, że łączny okres nie może przekroczyć roku czasu chyba, że sprawa dotyczy kobiety ciężarnej lub w okresie 3 lat od urodzenia dziecka i sprawowania na nim opieki. W takim przypadku „sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka”.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w każdym przypadku sądem właściwym do udzielenia przerwy jest sąd penitencjarny, w którego okręgu przebywa skazany. Warto przy tym wiedzieć, że sądem penitencjarnym jest sąd okręgowy (art. 3 § 2 Kodeks karny wykonawczy).
Sąd nakłada obowiązki na skazanego
Osoby skazane, które starają się o uzyskanie przerwy w wykonywaniu kary muszą pamiętać, że sąd może nałożyć na nie szereg obowiązków. Zgodnie z art. 151 § 4 Kodeksu karnego wykonawczego: „Odraczając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może zobowiązać skazanego do podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej, zgłaszania się do wskazanej jednostki Policji w określonych odstępach czasu lub poddania się odpowiedniemu leczeniu lub rehabilitacji, oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych”. Nieprzestrzeganie tych obowiązków może być podstawą do odwołania przerwy.
Dobrodziejstwo nie dla każdego
Z udzieleniem skazanemu przerwy wiąże się jeszcze jedna możliwość, z której może on skorzystać. Mowa tu o treści art. 155 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego. I tak, jeżeli przerwa w wykonywaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej rok, a skazany odbył co najmniej 6 miesięcy kary – sąd penitencjarny może (ale nie musi) warunkowo zwolnić skazanego z odbycia pozostałej części kary wówczas, gdy spełnione zostają takie warunki, jak:
- postawa, zachowanie skazanego i sposób życia przed popełnieniem przestępstwa uzasadniają przekonanie, że sprawca po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego i w szczególności nie popełni ponownie przestępstw,
- orzeczona kara nie przekracza 3 lat,
- sąd wymierzając karę pozbawienia wolności nie wyznaczył surowszego ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia.
Jeżeli powyższej wymienione przesłanki są spełnione, to skazany może liczyć, że zostanie zwolniony przez sąd penitencjarny z odbycia pozostałej części kary.