Testament ustny jest jednym ze sposobów dysponowania majątkiem w razie śmierci. Jest to skuteczna forma wyłącznie, gdy spełnione zostaną konkretne warunki powstania takiego testamentu. Aby powstał, potrzebny jest udział kilku osób.
Kiedy testament ustny jest skuteczny?
W zakresie skuteczności ustnego testamentu wyjątkowo ważne są okoliczności jego powstania. Spadkodawca może sporządzić go w razie, gdy obawia się niedalekiej rychłej śmierci lub nastąpiły inne szczególne okoliczności uniemożliwiające sporządzenie pisemnego testamentu.
Obawa rychłej śmierci musi opierać się na realnych podstawach. Ważne jest jej uzasadnienie, na przykład: pogarszającym się stanem zdrowia w podeszłym wieku, nieuleczalną chorobą czy sytuacją zagrażającą życiu. Lęk i strach odczuwane przez spadkodawcę, które nie są poparte powyższymi okolicznościami, nie stanowią podstawy do uznania obawy rychłej śmierci. Nawet sam podeszły wiek nie jest okolicznością, która umożliwia sporządzenie testamentu ustnego.
Szczególne okoliczności uzurpujące prawo do sporządzenia testamentu w formie pisemnej można podzielić na dwie kategorie:
- zewnętrzne,
- dotyczące spadkobiercy.
Do zewnętrznych okoliczności należą takie, które są niecodzienne i odbiegają od normalnego stanu rzeczy. Chodzi przede wszystkim o sytuacje, które burzą ustalony porządek, na przykład: powódź, epidemia, działania wojenne czy przerwanie komunikacji.
Okoliczności dopuszczające sporządzenie testamentu ustnego, dotyczące osoby spadkodawcy obejmują zwykle sytuacje, w których stan fizyczny lub psychiczny uniemożliwia skorzystanie z pisemnej formy testamentu. Przykładem mogą być schorzenia i choroby uniemożliwiające pisanie.
Testament ustny – świadkowie
Aby testament w formie ustnej był skuteczny, przy jego sporządzeniu muszą być obecni co najmniej trzej świadkowie. Muszą być to osoby w pełni świadome swojej roli i rozumieć treść woli spadkodawcy.
Świadkiem testamentu ustnego nie może być osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych, niewładająca językiem, którym włada spadkodawca. Świadek nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądu za składanie fałszywych zeznań. W myśl przepisów dotyczących testamentu ustnego świadkiem nie może być także osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść.
Świadkiem testamentu ustnego nie może być także:
- małżonek osoby, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść,
- krewny lub powinowaty pierwszego i drugiego stopnia osoby, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść,
- osoba pozostająca z osobą, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść w stosunku przysposobienia.
Potwierdzenie sporządzenia testamentu ustnego
Skuteczność testamentu w formie ustnej zależy nie tylko od spełnienia określonych warunków jego powstania. Wymaga także prawidłowego potwierdzenia treści w odpowiednim terminie.
Treść wyrażonej woli może zostać stwierdzona na dwa sposoby.
- Pismo potwierdzające testament ustny. Pismo musi zostać opatrzone miejscem i datą sporządzenia, a jednocześnie wskazaniem miejsca wygłoszenia testamentu przez spadkodawcę. Pismo sporządza jeden ze świadków lub osoba trzecia. Dokument podpisuje spadkodawca oraz co najmniej dwóch świadków. Co ważne, osoba trzecia przygotowująca treść pisma musi być obecna, gdy spadkodawca oświadcza wolę. Ponadto musi być to osoba, która nie jest zainteresowania treścią testamentowych rozporządzeń. Osoba trzecia powinna spełniać kryteria obiektywizmu. Pismo stwierdzające ostatnią wolę spadkodawcy może zostać sporządzone w terminie jednego roku od daty powstania testamentu ustnego.
- Treść testamentu ustnego ustala sąd. Potwierdzenie następuje przez świadków, którzy są przesłuchiwaniu w toku sprawy sądowej. Przesłuchiwanych powinno być trzech świadków. Sąd dopuszcza okoliczność przesłuchania dwóch świadków w razie napotkania trudnych do przezwyciężenia przeszkód. Zeznania co najmniej dwóch świadków muszą być zgodne. Potwierdzenie treści testamentu ustnego w tej formie możliwe jest w terminie sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku.