Przepisy polskiego prawa karnego wyróżniają kategorię przestępstw prywatnoskargowych. Są to przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego. Aby postępowanie mogło być wszczęte, konieczne jest wniesienie prywatnego aktu oskarżenia. Sporządza go oskarżyciel prywatny bądź pełnomocnik, czyli adwokat lub radca prawny.

Przestępstwa prywatnoskargowe

Do przestępstw prywatnoskargowych należą między innymi:

• umyślne lekkie uszkodzenie ciała,
• nieumyślne lekkie uszkodzenie ciała,
• zniesławienie,
• znieważenie,
• naruszenie nietykalności cielesnej.

W sprawach prywatnoskargowych nie toczy się postępowanie przygotowawcze. Wszczęcie postępowania prywatnoskargowego toczy się wyłącznie na skutek skargi osoby pokrzywdzonej. Po wniesieniu prywatnego aktu oskarżenia sprawa trafia do sądu. Co ważne, w czasie trwającego procesu osoba pokrzywdzona (oskarżyciel prywatny) zobowiązana jest do czynnego popierania prywatnego aktu oskarżenia. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzeniu pojednawczym lub rozprawie głównej uważa się za odstąpienie od oskarżenia. Prowadzący posiedzenie w takiej sytuacji umarza postępowanie. Niestawiennictwo oskarżyciela na spotkaniu mediacyjnym nie wywołuje powyższych skutków.

Kto może wystąpić z prywatnym aktem oskarżenia?

Zarówno wnieść, jak i popierać prywatny akt oskarżenia może jedynie pokrzywdzony. Jak wynika z przepisów, pokrzywdzonym może być osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

Prawa i obowiązki oskarżyciela prywatnego

Oskarżyciel prywatny wnosi do sądu własny akt oskarżenia. Może dokonać tego osobiście lub za pośrednictwem Policji. Po wniesieniu aktu oskarżenia oskarżyciel ma obowiązek uczestniczenia w posiedzeniu pojednawczym i na rozprawie głównej. Oskarżyciela może reprezentować pełnomocnik. Przez cały czas prowadzenia postępowania oskarżyciel ma możliwość odstąpienia od oskarżenia. Po rozpoczęciu przewodu sądowego konieczne jest uzyskanie zgody oskarżonego. Koszty postępowania sądowego ponosi oskarżyciel prywatny. Wraz z aktem oskarżenia musi przedstawić dowód zapłaty kosztów postępowania – zryczałtowanej równowartości wydatków w kwocie 300 zł. Oskarżenie prywatne wnosi się przed upływem 1 roku od momentu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o przestępstwie. Nie później jednak niż 3 lata po jego popełnieniu.

Treść prywatnego aktu oskarżenia

Treść prywatnego oskarżenia różni się w zależności od rodzaju czynu, jakiego dotyczy. Zgodnie z przepisami prawa musi stanowić minimalny standard, czyli:

• dane osobowe oskarżonego,
• oznaczenie zarzucanego oskarżonemu czynu,
• wskazanie dowodów.

Prywatny akt oskarżenia musi posiadać również:

• oznaczenie organu, do którego kierowany jest akt oskarżenia,
• oznaczenie oraz adres wnoszącego akt oskarżenia,
• treść z uzasadnieniem,
• datę i podpis osoby składającej akt oskarżenia.

W załącznikach muszą znaleźć się dowód uiszczenia zryczałtowanych kosztów postępowania w kwocie 300 zł oraz odpis pisma.