W świetle przepisów kodeksu postępowania karnego każdy, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomienia o nim Policję lub Prokuraturę. Należy odróżnić jednak przestępstwa ścigane z urzędu od przestępstw ściganych na wniosek lub z oskarżenia prywatnego. W przypadku tego obowiązku prawo nie przewiduje konsekwencji karnych w razie jego niespełnienia. Jest to bowiem obowiązek o charakterze etycznym. Inaczej sprawa wygląda w przypadku prawnego obowiązku.
Prawny obowiązek zawiadamiania organów ścigania
Powyższy obowiązek dotyczy czynów zabronionych, min.:
- ludobójstwa
- stosowania środków masowej zagłady
- zamachu stanu
- dywersji
- zamachu na życie Prezydenta
- zabójstwa
- bezprawnego pozbawienia wolności
W tym wypadku zaniechanie obowiązku powiadomienia organów ścigania zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.
Jaka forma zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa?
Ustna forma zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa musi zostać sporządzona w postaci protokołu.
Forma pisemna musi zawierać:
- datę i miejsce sporządzenia zawiadomienia
- dane osoby zawiadamiającej przy czym może ona zastrzec, by jej dane były tylko dla wiadomości dla sądu i prokuratora
- określenie jednostki Policji lub prokuratora, do których kierowane jest zawiadomienie
- datę i miejsce popełnienia przestępstwa
- opcjonalnie dane sprawcy
- uzasadnienie
- załączniki
- podpis
Jak napisać uzasadnienie?
Uzasadnienie powinno zawierać rzeczowy opis stanu z jakim osoba zawiadamiająca spotkała się oraz określenie rodzaju popełnionego przestępstwa (odpowiedni artykuł z kodeksu karnego). W uzasadnieniu powinno znaleźć się również wskazanie szkód materialnych i niematerialnych, jakie zostały wyrządzone.
Anonimowa skarga
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa można złożyć również w formie anonimowej skargi. Niemniej jednak, aby organy ścigania mogły wszcząć postępowanie, fakt popełnienia przestępstwa musi zostać poparty rzeczowym uzasadnieniem.