W myśl art. 177 kodeksu postępowania karnego każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć odpowiednie zeznania. Odmowa składania zeznań w postępowaniu karnym jest wyjątkiem.
Komu przysługuje prawo odmowy składania zeznań?
Osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań, przy czym prawo to trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. Osobą najbliższą w ujęciu prawnym jest: małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Prawo do odmowy złożenia zeznań przysługuje świadkowi, który ma obowiązek zachowania tajemnicy państwowej, zawodowej, służbowej lub funkcyjnej.
Zwolnienie od obowiązku złożenia zeznań z uwagi na szczególnie bliski stosunek osobisty łączący świadka z oskarżonym
Aby można było zwolnić osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, ta musi wnieść o zwolnienie z art. 185 kpk. Szczególnie bliskim stosunkiem jest więź uczuciowa. W tym wypadku konieczna jest jednak inicjatywa świadka, który będzie mógł uprawdopodobnić taką więź.
Uchylenie się od odpowiedzi na pytanie
Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Świadek może żądać aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.
Odmowa składania zeznań – co jeszcze warto wiedzieć?
Prawo do odmowy zeznań oraz zwolnienie od zeznawania przysługują świadkowi w postępowaniu przygotowawczym, jak i sądowym. Terminem wystąpienia z oświadczeniem lub wnioskiem jest data pierwszego przesłuchania w postępowaniu sądowym.